نکات ایمنی کار با سانتریفیوژ
سانتریفیوژها توانایی ایجاد آئروسل را دارند و این مورد باید در هربار استفاد مورد توجه قرار گیرد. اقداماتی که باید رعایت شود به آنچه که استفاده می‌شود بستگی دارد. به عنوان نمونه اگر مواد خطرناکی همانند مواد سرطان زا، سمی، و یا عفونی در سانتریفیوژ قرار بگیرد باید حتما اقدامات احتیاطی انجام شود تا از ایجاد هر نوع به پرسنل با وجود آئروسل جلوگیری شود.
علاوه بر رعایت ایمنی در مورد افراد که ممکن است در معرض خطر قرار گیرند، باید از سانتریفیوژ ها نیز نگهدای شود. اگر به درستی از سانتریفیوژ نگهداری نشود دستگاه در معرض مواد خطرناک قرار می گیرد، به تجهیزات آسیب می رسد و صدماتی در فضای آزمایشگاه ایجاد خواهد شد و در روند تحقیقات اختلال بوجود خواهد آمد.
به جز موارد ذکر شده موارد دیگری نیز باعث خطرات احتمالی سانتریفیوژ خواهد شد که از جمله می توان خرابی تجهیزات آزمایشگاهی (مثل لوله‌ها و غیره) و خطای اپراتور را نیز برشمرد.
بیشتر بخوانید: سانتریفیوژ آزمایشگاهی چیست و روش کار با آن چگونه است؟
انواع سانتریفیوژ
دستگاه سانتریفیوژ دارای سه نوع مختلف است که بر اساس نوع، تعداد دور بر دقیقه متفاوتند. این سه نوع سانتریفیوژ از این قرارند:
میکروسانتریفیوژ 15000 دور بر دقیقه
سرعت پایین/ بالا 2000 تا 20000 دور بر دقیقه
اولترا سانتریفیوژ 120000 دور بر دقیقه
روش‌های عملیاتی نگهداری صحیح از دستگاه
توصیه می شود تمام دستورالعمل‌های شرکت سازنده برای مراقبت از دستگاه به همان صورت که در کاتالوگ‌های فنی نوشته شده است، انجام گیرد.
برای نگهداری مناسب دستگاه، باید یک پروتکل دقیق نظافت و نگهداری از دستگاه، مطابق با شرایط هر آزمایشگاه، تهیه و اجرا شود.
با وجود هر گونه روند غیر عادی در دستگاه، یا ترک در هر بخش عملکردی دستگاه حتما به مسئول آزمایشگاه اطلاع دهید.
فقط از روتور، سطل‌ها، درپوش‌ها، آداپتورها و سایر قطعات سازگار با دستگاه استفاده کنید.
در زمان آگاهی از اولین علامت آسیب، قطعات آسیب دیده‌ی سانتریفیوژ مثل لوله‌ها و O-rings را جایگزین نمایید.
تمام لوله ها و کاپ‌های ایمنی را محکم ببندید.
لوله‌ها، سطل‌ها و روتور را طبق دستورالعمل سازنده قرار دهید.
در حین کار حتما درب آن را ببندید.
بیشتر بخوانید: روش های آنالیز فلزات سنگین
درب دستگاه را بعد از توقف کامل آن باز کنید.
به هیچ وجه هنگاه کار دستگاه، درب را باز نکنید.
درب سانتریفیوژ، O-rings و rotor threads را به صورت هفتگی روغن کاری کنید.
نکات ایمنی کار کردن با سانتریفیوژ
از کاپ‌های ایمن استفاده کنید.
از روتورهای افتاده استفاده نکنید.
به طور هفتگی و همچنین بعد از ریختن ماده‌ای درون یا روی سانتریفیوژ و یا شکستگی‌های احتمالی، تمیز کنید و سپس ضد عفونی نمایید.
سانتریفیوژ را بدون تعادل مناسب روتور به کار نیندازید. پیش از روشن کردن سانتریفیوژ، اطمینان حاصل کنید که روبروی محل قرار گیری نمونه (قرینه مرکزی)، یک لوله دیگر با وزن معادل نمونه قرار بگیرد.
قبل از ترک محل، اطمینان حاصل کنید که سانتریفیوژ به طور عادی کار می‌کند.
پیش از استفاده از سانتریفیوژ، حفره‌های روتور و لوله‌ها را از نظر آسیب دیدگی بررسی نمایید و در صورت آسیب دیدن استفاده نکنید.
فقط در صورتی که آموزش صحیح دیده‌اید، اورینگ‌های روی روتور یا صفحه‌گردان را بررسی کنید.
طبق دستورالعمل‌های سازنده، از گریس خلا استفاده کنید.
دقت کنید سرعتی که انتخاب می‌کنید از حداکثر سرعت چرخش بیشتر نباشد.
در صورت استفاده از واحد سرعت بالا (ultra-speed)، دیسک سرعت را از نظر آسیب دیدگی بررسی نموده و در صورت خراب بودن، از آن استفاده نکنید.
مطمئن شوید که لوله‌ها و کاسه‌های سانتریفیوژ خشک هستند.
مطمئن شوید که میله چرخان یا محور سانتریفیوژ تمیز است.
دقت کنید که مجموعه لوله‌ها و ظروف و سایر تجهیزات مورد استفاده با هم هم‌خوانی و مطابقت داشته باشند.
بیشتر بخوانید: روش های آنالیز طلا
برای جلوگیری از نشت احتمالی مایعات و آئروسل‌ها، همیشه از درپوش‌های ایمنی مخصوص سانتریفیوژ استفاده کنید.
قبل از استفاده از لوله‌ها یا ظروف، آن‌ها را بررسی کنید که شکاف و ترک نداشته باشند.
لوله‌ها یا سایر ظروف را خیلی پر نکنید.
مطمئن شوید که روتور به درستی بر روی محور متحرک قرار گرفته است.
اگر از روتور سطلی چرخشی استفاده می کنید، این موارد کنترلی اضافی را رعایت نمایید:
مطمئن شوید همه سطل‌های فلزی در جای خود قرار دارند.
اطمینان حاصل کنید که سطل‌ها به درستی به روتور نشسته اند و روتور به درستی به دوک سانتریفیوژ متصل شده است.
از سطل‌ها، کَپ‌ها و آداپتورهایی استفاده کنید که با یکدیگر انطباق دارند.
بار متقارن با محور چرخش و محور محوری در حد تحمل دستگاه استفاده نمایید.
اگر از روتور زاویه ثابت استفاده می کنید، موارد کنترلی اضافی زیر را انجام دهید:
برای تأیید اتصال روتور به آرامی روی روتور را بالا بکشید.
روتور را به درستی نصب کنید و به اسپیندل متصل کنید.
درب روتور را به درستی محکم کنید.
برای کسب اطلاعات خاص درمورد دستگاه و نگهداری آن با نماینده سانتریفیوژ تماس بگیرید.
اگر به نشت از سانتریفیوژ مشکوک هستید، محل را ترک کنید، حداقل 30 دقیقه سانتریفیوژ را باز نکنید تا آئروسل ها ته نشین شوند، سپس با پوشیدن تجهیزات محافظتی شخصی مناسب (Personal Protective Equipment: PPE) اقدامات احتیاطی لازم را انجام دهید. در صورت لزوم، با شماره‌های اضطراری تماس بگیرید.
بیشتر بخوانید: روش های آنالیز باقیمانده سموم و آفت کش ها
تمیز کردن سانتریفیوژ آزمایشگاه
۱- برای افزایش ایمنی ، حتما از روپوش آزمایشگاهی، دستکش و عینک محافظ استفاده کنید.
۲- قبل از شروع به تمیز و ضد عفونی‌کردن سانتریفوژ، دستگاه را خاموش کنید و آن را از منبع تغذیه جدا نمایید.
۳- ظروف نمونه‌ی شیشه‌ای ممکن است در هنگام سانتریفوژکردن، به علت استفاده از باگت و آداپتورهای نامناسب سایز لوله ها و یا نقص ذاتی در لوله، بشکنند. در چنین شرایطی قبل از انجام سانتریفوژ مجدد، باگت‌ها، آداپتورها، درزگیرهای لاستیکی و محفظه‌ی روتور باید از تکه‌های شیشه پاکسازی و تمیز شوند.
۴- قطعات بزرگتر شیشه‌های شکسته را با پنس برداشته و خرده‌های کوچک را با پارچه مرطوب جمع‌آوری کنید.
۵- محفظه‌ی روتور را به خوبی تمیز کنید تا مطمئن شوید هیچ گونه قطعات و تکه‌هایی ریز شیشه در داخل سانتریفوژ وجود ندارد.
۶- در صورت نشت نمونه مانند خون، آن را با گاز استریل یا حوله کاغذی جذب کرده و دستمال را درون ظروف مخصوص مواد بیولوژیکی دفع کنید.
۷- در صورت لزوم، روتورهای آلوده، درب روتور و باگت‌ها را از سانتریفیوژ خارج کنید تا آلودگی‌زدایی مناطقی که دسترسی دشواری دارند راحت‌تر صورت گیرد.
۸- جهت جلوگیری از انتشار آلودگی ناشی از نمونه‌های سانتریفوژ شده، بدنه سانتریفوژ و محفظه روتور باید به طور مرتب با مواد شوینده خنثی (مانند الکل ۷۰%) تمیز شوند. البته مواد ضدعفونی نباید مستقیماً روی دستگاه اسپری شوند، بلکه دستمالی را به مواد شوینده آغشته و سپس برروی دستگاه کشیده شود (در ارتباط با کلیدهای پنل کنترل به دفترچه شرکت سازنده مراجعه شود)
۹- شفت و محفظه سانتریفیوژ را با یک پارچه مرطوب تمیز کنید. این امر باعث افزایش طول عمر روتور می‌شود.
۱۰- برای نظافت سانتریفیوژ، از استون، مواد خورنده و شوینده‌هایی که حاوی یون کلریت هستند استفاده نکنید زیرا ممکن است باعث ایجاد خوردگی شوند.
۱۱- دقت داشته باشید که به هیچ عنوان از برس سیمی یا سنباده استفاده نکنید. زیرا ممکن است خطر خوردگی را افزایش داده و به روتور آسیب برساند. به همین دلیل همواره از برس‌های نرم استفاده کنید.
12- توصیه می‌شود، روتور را جهت نظافت درون دستگاه‌های شست و شو قرار ندهید.
۱۳- هنگام استفاده از روتورهای زاویه متغیر (Swing Out)، اطمینان حاصل کنید که شیارهای موجود روی روتور و باگت‌ها آلوده نیستند و برای کارکرد مناسب، روتورها و شیارهای موجود را روغن‌کاری کنید.
بیشتر بخوانید: روش های آنالیز آب
14- چنانچه ماده خورنده‌ای روی روتور ریخته است بلافاصله آن را تمیز کنید.
۱۵- طی سانتریفیوژ کردن ممکن است رسوباتی بر روی روتور باقی مانده باشد. این رسوبات می‌توانند باعث خوردگی سطح روتور شوند. به همین دلیل توصیه می‌شود روتور و لوازم جانبی آن را بلافاصله پس از هر بار استفاده تمیز کنید.
۱۶- روتور و لوازم جانبی آن را با آب مقطر بشویید و با یک پارچه نرم کاملا خشک کنید. دقت داشته باشید که روتور را به طور کامل در آب غوطه‌ور نکنید، زیرا آب می‌تواند در حفره‌های روتور و یا باگت باقی بماند و منجر به عدم تعادل در حین سانتریفیوژ کردن شود.
17- پیش از استفاده از روتور و همچنین بعد از استفاده، روتور و درب آن را بررسی کنید تا گرد و غبار، خراشیدگی و یا بقایایی از نمونه‌ی ریخته شده بر روی آن وجود نداشته باشد. چنانچه پوششِ روی آن آسیب دیده باشد، لازم است تا روتور سرویس شده و در صورت نیاز تعویض گردد.
بیشتر بخوانید: تیتراسیون اسید سولفوریک و سود مایع
۱۸- هنگام سانتریفیوژ کردن، مطمئن شوید درب روتور کاملا محکم شده و احتمال پخش شدن آئروسل به حداقل رسیده است.
۱۹- درب سانتریفیوژ را باز نگه دارید تا فشار وارد شده به فنرهای در کاهش یابد.