آنالیز سرب در ساری

۱. نگاهی به شهر و محیط

ساری، مرکز استان مازندران، با ترکیبی از ترافیک شهری، صنایع کوچک و فعالیت‌های کشاورزی و همچنین نزدیکی به مناطق جنگلی و رودخانه‌های پرآب، یک محیط متنوع برای مطالعه آلاینده‌هاست. برخلاف کلان‌شهرهای صنعتی، تمرکز اصلی آلودگی در ساری ناشی از فعالیت‌های شهری و صنایع کوچک است، اما سرب همچنان یک فلز سنگین با اثرات بلندمدت بر سلامت محسوب می‌شود.

۲. مسیرهای ورود سرب به محیط در ساری

1. ترافیک شهری و جاده‌های پرتردد:

   • خودروها و وسایل نقلیه سبک و سنگین موجب انتشار ذرات معلق حاوی Pb در هوا و خاک می‌شوند.

   • فرسایش آسفالت و لاستیک‌ها، منابع غیرقابل چشم‌پوشی برای ورود سرب هستند.

2. صنایع کوچک و کارگاه‌ها:

   • کارگاه‌های فلزکاری، باتری‌سازی و رنگ‌کاری در حاشیه شهر.

   • صنایع بسته‌بندی و تولید مصالح ساختمانی نیز سهمی در انتشار فلزات سنگین دارند.

3. کشاورزی و منابع آب:

   • استفاده از آب‌های سطحی و چاه‌ها برای آبیاری و کودهای معدنی ممکن است Pb را وارد خاک و محصولات غذایی کند.

4. پسماند و مدیریت ناکافی:

   • دفن پسماند صنعتی و شهری بدون سیستم تصفیه مناسب می‌تواند منابع موضعی آلودگی ایجاد کند.

5. منابع طبیعی:

   • خاک‌های بومی و رسوبات رودخانه‌ها گاهی به‌صورت طبیعی دارای فلزات سنگین هستند و فعالیت انسانی آن‌ها را تشدید می‌کند.

۳. بررسی شواهد و مطالعات

• خاک و گردوغبار شهری: نمونه‌برداری‌های اخیر در مناطق پرتردد و نزدیک به کارگاه‌های صنعتی نشان می‌دهد که غلظت سرب بالاتر از استانداردهای بین‌المللی است.

• آب‌های سطحی و زیرزمینی: مطالعات محلی نشان می‌دهد که رسوبات رودخانه‌ها و برخی چاه‌ها دارای Pb هستند، به‌ویژه در نقاط نزدیک به مناطق صنعتی و دفن پسماند.

• محصولات کشاورزی: برخی سبزیجات و غلات اطراف ساری نشان‌دهنده تجمع سرب هستند، که می‌تواند زنجیره غذایی را آلوده کند.

• مقایسه با سایر شهرها: سطح آلودگی در ساری معمولاً متوسط است، اما مناطق خاصی مانند حاشیه رودخانه تجن و نزدیک کارگاه‌های فلزی، نقاط داغ محسوب می‌شوند.

۴. جدول مقایسه‌ای مطالعات منتخب در ساری

۵. پیامدهای بهداشتی

• کودکان و نوجوانان: اختلال در رشد شناختی و رفتاری، کاهش توان یادگیری و تمرکز.

• بزرگسالان: مشکلات قلبی، فشار خون بالا، آسیب به کلیه و کبد.

• زنان باردار و جنین: انتقال Pb به جنین و ایجاد مشکلات رشدی.

• جمعیت روستایی: مصرف محصولات کشاورزی آلوده و تماس با خاک و آب آلوده.

۶. روش‌های پیشنهادی پایش

1. نمونه‌برداری هدفمند خاک و گردوغبار از مناطق پرتردد و نزدیک صنایع کوچک.

2. کنترل آب و محصولات کشاورزی: پایش آب‌های سطحی و چاه‌ها، سبزیجات، غلات و میوه‌ها.

3. آزمایش دقیق سرب: استفاده از ICP-MS یا AAS.

4. پایش بالینی: اندازه‌گیری Pb خون کودکان و زنان باردار.

5. نقشه‌برداری GIS: شناسایی مناطق با بیشترین آلودگی و نقاط داغ.

۷. راهکارهای مدیریتی

• کنترل منابع صنعتی: نصب فیلتر هوا و تصفیه پساب در کارگاه‌ها و صنایع کوچک.

• مدیریت ترافیک شهری: بهبود حمل‌ونقل عمومی و کاهش استفاده از خودروهای فرسوده.

• آموزش عمومی: شست‌وشوی محصولات کشاورزی و کاهش تماس مستقیم کودکان با خاک آلوده.

• پایش بلندمدت: ایجاد برنامه مداوم برای پایش خاک، آب، هوا و نمونه‌های بالینی.

• مدیریت پسماند: دفن اصولی پسماند شهری و صنعتی و جلوگیری از نفوذ پساب به محیط.

۸. نتیجه‌گیری

ساری با ترکیب ترافیک شهری، صنایع کوچک و کشاورزی، مناطقی با آلودگی متوسط تا بالا به سرب دارد. پایش منظم، آموزش عمومی و اجرای اقدامات مدیریتی می‌تواند خطرات محیطی و سلامت عمومی را کاهش دهد و کیفیت زندگی شهروندان را ارتقا دهد.