آنالیز آلودگی سرب در اراک | 09129483137
۱. مقدمه
اراک مرکز استان مرکزی است و به دلیل حضور صنایع بزرگ مانند ماشین‌سازی، آلومینیوم، پتروشیمی، نیروگاه حرارتی و صنایع فلزی به‌عنوان یکی از آلوده‌ترین شهرهای کشور شناخته می‌شود. آلودگی هوا و تجمع فلزات سنگین در خاک و آب، سال‌هاست که مورد توجه پژوهشگران و رسانه‌ها قرار گرفته است. در این میان، سرب (Pb) یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های محیطی در اراک است که اثرات مخربی بر سلامت عمومی دارد.
۲. منابع بالقوه سرب در اراک
۱. صنایع بزرگ فلزی:
-
ترافیک و حمل‌ونقل شهری:
-
پساب و لندفیل‌ها:
-
عوامل زمین‌شیمیایی:
۳. شواهد و مطالعات انجام شده
-
آلودگی هوا: گزارش‌های سازمان محیط‌زیست نشان می‌دهد که اراک در کنار اهواز و تهران، جزو سه شهر آلوده ایران است. بخشی از این آلودگی ناشی از فلزات سنگین مانند سرب در ذرات معلق (PM10, PM2.5) است.
-
خاک اطراف صنایع: نمونه‌برداری‌های انجام‌شده نشان داده‌اند که خاک اطراف ایرالکو و ماشین‌سازی دارای غلظت‌های بالاتر از حد مجاز سرب است.
-
آب‌های سطحی و زیرزمینی: در برخی نقاط حاشیه شهر، افزایش غلظت سرب در آب‌های زیرزمینی به دلیل نفوذ پساب صنعتی گزارش شده است.
-
محصولات کشاورزی: برخی محصولات کشاورزی اطراف اراک (مانند سبزیجات برگی) نشانه‌هایی از تجمع فلزات سنگین داشته‌اند که احتمال انتقال به زنجیره غذایی را افزایش می‌دهد.
۴. جدول مقایسه‌ای مطالعات منتخب در اراک
| سال / منبع |
نوع نمونه |
نتایج کلیدی |
وضعیت آلودگی |
| ۱۳۹۴ – دانشگاه اراک |
خاک اطراف صنایع فلزی |
غلظت سرب بالاتر از استاندارد WHO در نزدیکی کارخانه آلومینیوم |
شدید |
| ۱۳۹۶ – پژوهش ملی فلزات سنگین |
گردوغبار شهری |
میزان سرب در ذرات معلق در مناطق صنعتی دو برابر میانگین شهری |
متوسط تا بالا |
| ۱۳۹۸ – پایان‌نامه محیط‌زیست |
آب زیرزمینی اطراف لندفیل صنعتی |
غلظت Pb بیش از حد مجاز EPA |
بالا |
| ۱۴۰۰ – مطالعه کشاورزی |
سبزیجات برگی اطراف شهر |
Pb در بافت گیاهی بالاتر از استاندارد FAO |
متوسط |
۵. پیامدهای بهداشتی
-
کودکان: اختلال در رشد عصبی، کاهش ضریب هوشی، مشکلات یادگیری و رفتاری.
-
بزرگسالان: افزایش فشار خون، مشکلات کلیوی و کبدی، بیماری‌های قلبی-عروقی.
-
زنان باردار: احتمال انتقال سرب از طریق جفت به جنین و ایجاد ناهنجاری‌های رشدی.
۶. روش پیشنهادی پایش در اراک
۱. نمونه‌برداری هدفمند: از خاک اطراف صنایع، مدارس، پارک‌ها و مراکز پرترافیک.
2. آزمایش خون در گروه‌های حساس: به‌ویژه کودکان مدارس ابتدایی.
3. آنالیز محصولات کشاورزی: کنترل سبزیجات تولیدی اطراف اراک.
4. روش‌های آزمایشگاهی: استفاده از ICP-MS یا AAS برای اندازه‌گیری دقیق سرب.
5. نقشه‌برداری GIS: برای شناسایی «نقاط داغ» و اولویت‌بندی اقدامات.
۷. راهکارهای مدیریتی
-
کنترل صنایع: نصب فیلترهای به‌روز در ایرالکو و سایر صنایع فلزی.
-
پایش مداوم هوا: ایجاد ایستگاه‌های سنجش فلزات سنگین در ذرات معلق.
-
اصلاح خاک: اجرای پروژه‌های phytoremediation (استفاده از گیاهان جذب‌کننده فلزات).
-
مدیریت پسماند: دفن اصولی و تصفیه پساب صنعتی قبل از رهاسازی.
-
آموزش شهروندان: اطلاع‌رسانی در زمینه شست‌وشوی کامل محصولات کشاورزی و کاهش تماس کودکان با خاک آلوده.
۸. نتیجه‌گیری
اراک به دلیل موقعیت صنعتی خاص خود یکی از کانون‌های اصلی آلودگی سرب در ایران محسوب می‌شود. ترکیب صنایع آلاینده، ترافیک سنگین و مدیریت ناکافی پسماند، این شهر را در معرض تهدید جدی از نظر سلامت عمومی قرار داده است. پایش منظم و اجرای برنامه‌های اصلاحی نه تنها برای محیط‌زیست بلکه برای کاهش بیماری‌ها و بهبود کیفیت زندگی شهروندان ضروری است.